Maand: oktober 2006

Karlheinz Stockhausen geldt ongetwijfeld als een van de meest beroemde én beruchte componisten van de voorbije halve eeuw avant-garde. Hij wordt samen met enkele generatiegenoten terecht beschouwd als wegbereider van de hedendaagse kunstmuziek en zelfs heel wat dj’s uit de technoscène zien hem als een soort van godfather.

• Entfführung (1986)
• Wochenkreis (1988)
• Ave (1984)
• Europa-Gruss (1992)

In de Brusselse Sint-Michielskathedraal brengen de muzikanten van het Ensemble Musiques Nouvelles en het Choeur de Chambre de Namur een avondvullend programma met muziek van de internationaal vermaarde Estse componist Arvo Pärt.

Pärts klankwereld is die van het Gregoriaans, van de ‘paralelle organa’ van Leoninus en Perotinus uit de middeleeuwse muziek en van vroege renaissance componisten, waaronder vooral Josquin Desprez. Een belangrijke drijfveer in het werk van Pärt is een het religieuze: de schuldbelijdenis en het lijden der mensheid. Met componisten als Kantsjeli en Gorecki, die een vergelijkbare eenvoudige structuur in hun muziek kennen, wordt hij daarom gerekend tot de voormannen van de zogenaamde ‘nieuwe spirituele muziek’’.

Toch hanteerde Pärt in de eerste tien jaar van zijn componistenloopbaan ook elementen uit de heersende moderne compositietechnieken zoals het serialisme en de invloeden van John Cage. Na een jarenlange herbezinning schreef hij het korte repetitieve pianowerk Für Alina in 1976 en veranderende zijn muziek daarmee fundamenteel. Hij begon de zogenaamde tintabulli (bel- of klok-)techniek toe te passen waarin variaties van drieklanken een hoofdrol spelen op een essentieel manier dan we tot dan toe kenden.. Pärt componeerde nadien een lange reeks composities waarbij verstilling, reductie van het materiaal en de behoefte aan ‘verinnelijking’ hoorbaar worden. Bezettingen waarin koren, strijkorkest en orgel worden gebruikt, vormen daarbij een rode draad.

• Cantus in memoriam Benjamin Britten
• Psalom
• Fratres
• Te Deum

Tijd en plaats van het gebeuren:

Ensemble Musiques Nouvelles, Choeur de Chambre de Namur (Jean-Paul Dessy), Arvo Pärt
Zaterdag 4 november 2006 om 20.00 u
Sint-Michielskathedraal
Brussel

Meer info: www.cathedralestmichel.be , www.musiquesnouvelles.be en en.wikipedia.org/wiki/Arvo_Part

Audio : Arvo Pärt, ‘Psalom’

Artikel : The Bright Sadness of Arvo Pärt, Dale Nelson, Touchstone, maart 2002

——————————————-

Vrijdagavond scheppen Dhruba Ghosh, de musici van het Ensemble Musiques Nouvelles en Jean Paul Dessy samen een muterende, ‘metafonische’ muzikale wereld, tegelijk erg Indisch en erg actueel van aard. Het Sarangi Strings Sound System is een nieuw type orkest waarin sarangi, violen, cello’s en elektronische tampura een soort transcultureel ‘consortium’ vormen, een symbiose van kunst en van een minimalistische schriftuur.

Tijd en plaats van het gebeuren :

Ensemble Musiques Nouvelles/Dhruba Gosh : Sarangi Strings Sound System
Vrijdag 3 november 2006 om 20.00 u
Paleis voor Schone Kunsten – Zaal M
Ravensteinstraat 23
1000 Brussel Meer info : www.bozar.be en www.musiquesnouvelles.be

Het Leuvense festival voor actuele kunstmuziek Transit is reeds aan zijn zevende editie toe en is daarmee een vaste waarde in het muzieklandschap. Zelf noemen ze zich een festival voor nieuwe muziek. Dat is in hun geval erg letterlijk te nemen. Naast elf creaties, die veelal in opdracht van Transit zijn geschreven, presenteert het festival vijf werken die de afgelopen jaren zijn geschreven. Er is geen enkel festival in dit land dat zo exclusief zeer recente muziek laat horen. Voor wie de vinger aan de pols wil houden dan ook een uitgelezen gelegenheid.

Naast het feit dat Transit een zeer uitgesproken artistiek profiel heeft, kenmerkt het zich ook door zijn gebaldheid. Van vrijdagavond tot zondagavond vinden zeven concerten plaats. Transit heeft steeds aandacht voor componisten en uitvoerders van eigen bodem, die men dan in een internationale context plaatst. Maar ook deze internationale context is erg op de actualiteit gericht. Geen enkel boegbeeld van de jaren vijftig of zestig is present, ook niet met recent werk. Geen Boulez, Stockhausen, Berio en ga zo maar door.

Een festival ontstaat natuurlijk niet zomaar, omdat er bijvoorbeeld in een bepaalde stad nog geen is . Het ontstaat omdat de organisator een bepaald gemis aanvoelt, of omdat hij een eerdere aanzet uitwerkt. Transit is een organisatie van het Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant, maar heeft haar wortels in de afdeling musicologie van de Leuvense universiteit. Vanaf 1991 vond hier onder de naam ‘Nieuwe Stemmen‘ tweejaarlijks een festival van nieuwe muziek plaats, dat meegeorganiseerd werd door de licentiaatstudenten. Zo wilde initiatiefnemer Mark Delaere een brug slaan tussen de studie en de latere beroepspraktijk. Er zijn van ‘Nieuwe stemmen’ vier edities geweest. Toen in 1995 een nieuwe afdeling van Festival van Vlaanderen, nl. Vlaams-Brabant opgericht werd, stelde Delaere voor om van ‘Nieuwe Stemmen’ binnen deze organisatie een nieuwe cyclus te maken. Aanvankelijk had Transit nog veel aandacht voor de voorvaders van de actuele kunstmuziek zoals Arnold Schönberg en Iannis Xenakis. Gaandeweg werd het profiel echter aangescherpt. Actuele kunstmuziek is een exponent van een lange muziektraditie. Deze traditie is niet statisch. Maar, stelt het Festival van Vlaanderen – Vlaams-Brabant doorheen zijn programmatie terecht, stilaan kunnen we de twintigste eeuw als een afgesloten periode beschouwen. Daarom is de opsplitsing tussen een festival dat zich richt op twintigste eeuwse muziek en één dat zich op eenentwintigste eeuwse muziek richt, zoals nu in Vlaams-Brabant gebeurt, erg verfrissend en duidelijk. Uiteraard is een absolute grens stellen op de eeuw- en milleniumwissel arbitrair. Maar men geeft hiermee wel aan dat er met muziek van de twintigste eeuw noodzakelijk anders wordt omgegaan dan met muziek die nu wordt gemaakt. Bij de twintigste eeuwse muziek is er al een historische uitkristallisering gebeurd. Er ontstaat al een soort canon. Er zullen hierbij zeker en vast nog verschuivingen aangebracht worden, maar de grote krijtlijnen liggen vast. Bij hedendaagse muziek is dat uiteraard niet mogelijk. Hier wordt een bodem gecultiveerd waarop nieuwe vruchten kunnen groeien. De oogst zal wel volgen. Uiteraard groeien op zo een verse grond niet alleen de gezaaide vruchten, maar ook onkruid. Het is de geschiedenis die uiteindelijk het onkruid wiedt. Een proces dat natuurlijk niet neutraal is, en waarbij gesteund wordt op het gezag van enkelen.

Je zou kunnen stellen dat er zoveel festivals zijn als mensen die er maken. De samenstelling van een programma is subjectief, waarbij de zin van de keuze bepaald wordt door de context van het festival. Elke programmator heeft zijn eigen smaak, zijn eigen zicht op de scène, en een zekere verknochtheid aan het milieu waar hij uit komt. Een objectief en exhaustief overzicht geven van de muziek van vandaag kan niet. Daarom moet je stelling innemen. Mark Delaere doet dat. Hij maakt door zijn programmatie duidelijk wat hij waardevol vindt en minder waardevol. Het is niet vrijblijvend of om het even wat. Zijn affiniteit met het modernisme is duidelijk het grootst, maar in zijn keuzes blijkt dat hij zich niet louter baseert op stijlrichtingen of bepaalde compositietechnieken die al dan niet toegepast worden. Doorslaggevend is wel dat hij in de keuze van componisten zoekt naar diegenen die de misschien utopische mogelijkheid openhouden dat er dingen kunnen gezegd worden op een manier die nog niet ontwikkeld is. De zoekende en onderzoekende instelling van de componist is van groot belang. Het verschil met het naoorlogse modernisme van Stockhausen, Boulez en Goeyvaerts is echter groot. Iedereen die vandaag iets uitdrukt, heeft in meerdere of mindere mate de loutering van het postmodernisme ondergaan, die filosofische strekking die de grote verhalen en het grote gelijk onderuit heeft gehaald. Toch tonen deze componisten aan dat een te groot relativisme, waarbij elke uitdrukkingsvorm evenwaardig is, evenmin soelaas biedt. Het is nog steeds mogelijk om op een persoonlijke, uitgepuurde en vernieuwende manier muziek vorm te geven. Muziek is niet statisch, is dat ook nooit geweest, en verandert zoals de maatschappij verandert.

Peter-Paul De Temmerman
journalist actuele kunstmuziek

• Serge Verstockt, ‘Feuillage du Coeur’
• Mathias Spahlinger, ‘Farben de Frühe’

Pianorecital Els Cooman

Wouter Vande Ginste is zowel actief als als pianist, zanger en componist. Vrijdag gaat zijn nieuwste werk ‘C A F E’ in première.
‘CAFE‘ voor piano solo bestaat uit een thema, gebaseerd op de noten C A F E, en 11 variaties. Elke variatie heeft zijn eigenheid, en getuigt van de voorliefde van de componist: de muzikale erfenis van de 20e eeuw. We horen de harmonische, melodische en ritmische kenmerken van de jazz, de experimenten van de avantgarde, de dodecafonie, en een hommage aan Berio. Deze werelden versmelten tot een spontaan, soms improvisatorisch aandoend geheel. Of een compositie altijd de leefwereld van een componist weergeeft, laten we uiteraard volledig in het midden.

In 1988 werd Jean Delouvroy (1967) laureaat van de jazz-compositie-/arranging wedstrijd (Belgische Artistieke Promotie SABAM). Nadien werkte hij enige tijd als arrangeur voor de BRT radio, waar ook zijn interesse voor hedendaagse klassieke muziek aangewakkerd werd. De laatste jaren legt hij zich hoofdzakelijk toe op de samenwerking met andere kunstdisciplines. Momenteel werkt hij met de Duitse regisseur Johannes Braun aan de film ‘Teufelsberg‘, die reeds in september 2004 op het filmfestival te Milaan geprogrammeerd werd als ‘audiovisual live performance’. Met hun experimentele kortfilm ‘Sound Miniature #1‘ wonnen ze samen de ‘Leo-award’ op het Braunschweig Filmfestival 2004 voor de combinatie muziek en beeld.

Jean Delouvroy over het pianowerk ‘Void Man’ (2005): “Dit werk is opgedragen aan mijn Amerikaanse vriend Marc ‘Pocahontas’ Hall, één van de afstammelingen van de gelijknamige historische figuur. Voor zijn film ‘The Void Man’ schreef ik destijds een kort pianowerk. Van deze filmmuziek nam ik een kort melodisch fragment en breidde dit uit tot een zelfstandig ééndelig pianowerk van circa 12 minuten. De uitdaging was om met dit beperkte materiaal (het volledige werk staat in E) een heldere, transparante en pure compositie te maken die een andere dimensie bereikt. Het werk begint ‘Void’ (leeg(te)), gaat daarna over in ‘Floating’ (zwevend) en eindigt met een snelle ritmische passage”.

De composities van Wilfried Westerlinck (1945) zijn dikwijls een emanatie van persoonlijke belevenissen en visuele indrukken. Hij vertrekt vanuit beperkt basismateriaal dat geleidelijk verder ontwikkelt en waarbij veel aandacht wordt geschonken aan het karakter en de natuurlijke sonoriteit van de instrumenten. De poëtische kracht van Westerlincks werk steunt op de verwerking en herhaling – zowel harmonisch als lineair- van een kiemcel. De harmonie staat ten dienste van de melodie. Akkoorden volgen de inflecties van de melodie op de voet, geven kleur en sfeer aan de melodische wendingen. In melodie, harmonie en instrumentatie is zijn muziek welluidend op het wellustige af. Maar hij schept geen behagen in dubbele bodems of referentiespelletjes. Zo valt hij tussen de stoelen van het avantgardisme en het postmodernisme in.

Wilfried Westerlinck over zijn derde Sonate: “Deze korte driedelige sonate werd in 1986 geschreven. Na een inleiding volgt een ‘Allegretto’ waarbij de thematiek vooral bestaat uit allerlei contrasterende signaalmotieven verbonden met snel passagewerk. Van deze wat ‘schichtige’ aanpak is in het ‘Calmo’ niets terug te vinden, waar brede akkoorden drager zijn van een melodie die tweemaal herhaald wordt. Een hieruit genomen klein omspelingsmotief is de basis voor het afsluitende ‘Presto’, dat qua ritme en atmosfeer aanleunt bij een tarantella. Afgesloten wordt met een korte herinnering aan motieven uit deel 1 en 2. “

Programma :

Els Cooman, piano

• F. Schubert, Sonate in la groot
• W. Vande Ginste, Variaties op C.A.F.E. Wereldcreatie
• J. Delouvroy, Void Man
• W. Westerlinck, Derde sonate voor piano

• M. Lysight, Chronographie III
• R. De Smet, Scents of Odessa
• F. Agsteribbe, Cantus Prius Factus
• I. Meuris, Charade
• B. Buckinx, Bucolica II
• S. Vanheertum, Sonate Op. 2 nr. 2
• L. Posman, Geen noodt sapperloodt
• V. Bieseman, Capriccio Interrotto
• W.A. Mozart, Kwintet KV 452

Jean-Guihen Queyras is een van de boeiendste hedendaagse cellisten en Sian Edwards een van de weinige vrouwen die de allergrootste orkesten van de wereld dirigeert. Ze staat bovendien bekend als een specialiste hedendaagse muziek. Bij haar is de wereldcreatie van de jonge Vlaamse componiste Annelies Van Parys zeker in goede handen.

• Annelies Van Parys, Eerste Symfonie, ‘Carillon’ (wereldcreatie)
• Béla Bartók, Muziek voor strijkers, slagwerk en celesta, Sz106
• Edward Elgar, Celloconcerto in e, opus 85