György Ligeti wordt de polyfonie een weefsel dat de ontastbare echo’s van het onbereikbare oproept. In Ligeti’s grootse symfonieën is er zelfs sprake van ‘architextuur’. Dankzij de Brussels Philharmonic en dirigent Michel Tabachnik kun je kennismaken met enkele grote en razend knappe werken van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Behalve over ‘klank’ is dit concert ook een reflectie over ‘kleur’ en ‘licht’ – metaforen die treffend de poëtische wereld van de moderne muziek uitdrukken. Opvallend is ook nieuw werk van Denis Pousseur, die de negrospirituals die hij van papa moest beluisteren in een apocalyptisch kleedje giet.
Het magistrale Lontano van György Ligeti (1923-2007) is een sleutelwerk uit de hedendaagse schriftuur voor orkest. Het is zoals steeds bij de Hongaar een subtiel en vermakelijk spel met parameters, hier voornamelijk met timbre, licht en donker schakeringen; en in de tweede plaats met toonhoogte en tijdsduur. Lontano dateert uit 1967 en onderstreept de terugkeer van Ligeti naar het symfonisch orkest, weg van de avant-garde. Het orkest bespeelt het palet van de late negentiende eeuw, waarbij de allusie naar Bruckner nooit veraf is. De abstracte moderne stijl maakt plaats voor het grote gebaar en het romantisch rubato.
Met het orkestwerk ‘Atmosphères’ (1961) had Ligeti niet enkel een tot dan toe letterlijk ongehoorde muziek uitgevonden, hij had ook de techniek ontwikkeld om die muziek gestalte te geven. In de westerse muziek inclusief het serialisme werden toonhoogterelaties uitgecomponeerd. Ligeti stapelde in ‘Atmosphères’ zoveel tonen op elkaar, dat hun onderlinge relatie niet langer kón waargenomen worden, en dat de aandacht verschoof naar de beweging van compacte klankmassa’s in de ruimte (hoog/laag) en in kleur (licht/donker). Hij stuurde deze klankmassa’s door middel van een nieuwe techniek, de zogenaamde micropolyfonie. Hierin worden tientallen stemmen dusdanig op elkaar gestapeld, dat ze niet langer discreet waarneembaar zijn, laat staan hun onderlinge (canonische) relatie. De luisteraar hoort slechts zich langzaam verplaatsende, maar uiterst fascinerende klankwolken. Deze techniek en dit klankbeeld zijn nog aanwezig in ‘Lontano’, maar toch is er hier en daar een schuchtere aanzet tot een waarneembare melodie, en zijn er vooral terug sporen van akkoorden en harmonische progressies. Dit spanningsveld tussen iscreet waarneembare toonhoogten en klankmassa’s, maakt ‘Lontano’ voor de luisteraar tot een boeiend avontuur.
Programma :
- Anton Webern, Fünf Stücke, opus 10 (1911-1913)
- Hèctor Parra, Lumières Abyssales-Chroma (2006)
- Denis Pousseur, When the Stars begin to fall (wereldcreatie, opdracht Ars Musica)
- György Ligeti, Lontano (1967)
- Henri Pousseur, Couleurs Croisées (1967)
Tijd en plaats van het gebeuren :
Brussels Philarmonic : Webern, Parra, Pousseur, Ligeti
Zondag 15 maart 2009 om 17.00 u
Flagey – Studio 4
H.-Kruisplein
1050 Elsene (Brussel)
Meer info : www.arsmusica.be, www.flagey.be en www.brusselsphilharmonic.be
Bron : Toelichting Mark Delaere voor deSingel, maart 2004
Extra :
Henri Pousseur : www.henripousseur.net en www.arsmusica.be
Denis Pousseur op brahms.ircam.fr
Hector Parra op brahms.ircam.fr
György Ligeti : www.gyoergy-ligeti.de en www.arsmusica.be
Györgi Ligeti (1923 – 2006): emotioneel scepticus, Jan de Kruijff op www.musicalifeiten.nl, juni 2006
Elders op Oorgetuige :
Het viervoudige gezicht van Henri Pousseur, 11/03/2009
Arditti Quartet brengt gehoor aan het trillen in Flagey, 10/03/2009
Erewhon : dromerige, duistere symfonie voor 150 slagwerkers, 7/03/2009
Ars Musica viert twintigste verjaardag, 7/03/2009
In memoriam Henri Pousseur (1929 – 2009), 7/03/2009
Beluister alvast Ligeti’s ‘Lontano’ op Youtube
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=l2OQbA3r78M&w=425&h=344]
Meer van Ligeti op Youtube