Michel de Ghelderode, tweetalig Brusselaar, schreef in 1934 ‘La balade du Grand Macabre‘, een surrealistisch drama met apocalyptische trekjes dat zich afspeelt tegen de horizon van Breughelland, een koninkrijk dat bevolkt wordt door pittoreske boeren en monsters. Een operaversie van het theaterstuk bleek een kolfje naar de hand van György Ligeti en Michael Meschke, die de absurde en obscene taal wisten te vatten in een macaber, maar bijwijlen ook hilarisch muzikaal geheel, geïnspireerd op de imaginaire wereld van Hieronymus Bosch en Pieter Brueghel. Le Grand Macabre werd gecomponeerd in een periode waarin de Europese avant-garde slechts met mondjesmaat interesse toonde voor de opera en er zelfs een zekere vijandelijkheid bestond tegenover het genre. Erg toepasselijk noemde Ligeti daarom zijn werk een ‘anti-anti-opera ‘. Le Grand Macabre, een sleutelwerk uit de eigentijdse operageschiedenis, wordt voor het eerst in de Munt gespeeld.
Ligeti werkte van ’74 tot ’77 aan zijn opera Le Grand Macabre. Hij had de bedoeling om een ‘anti-anti-opera’ te maken, na de grote tegenbeweging van de jaren ’60, waarin het fenomeen van de opera in vraag werd gesteld. Nochtans heeft hij in verschillende interviews toegegeven dat hij met zijn anti-anti-opera in de valstrikken van de traditionele opera is getrapt. Toch heeft Ligeti zich later met zijn opera verzoend, waarvan de herwerking voor Salzburg in
1995 getuigt. Uit de muziek van de opera werden Mysteries of the Macabre en de Macabre Collage gedestilleerd. Hij beschouwt Le Grand Macabre als zijn Tweede Requiem, wat ons een inkijk geeft in de bittere ernst, die onder dit macabere spel schuilgaat. De opera is voor Ligeti zelf een stuk over humor én angst voor de dood, een angst die hem sinds zijn kindertijd achtervolgt.
Le Grand Macabre vertelt hoe in het decadente Breughelland Nekrotzar verschijnt, de ‘grote macabere’, die meent dat hij de dood zelf is. Hij komt de wereldondergang verkondigen en voltrekken. Een komeet zal immers om middernacht tegen de aarde botsen. Om middernacht roept Nekrotzar uit: “Es geschieht! Ja, es geschieht!” Maar het enige wat gebeurt is dat hij in zijn dronken roes van zijn hobbelpaard valt en sterft.
Ligeti verbindt de dood met de liefde door een jong koppeltje de hele opera door te laten flirten en vrijen met elkaar. Temidden van de drukte van de nakende wereldondergang, hebben ze een stil plekje gevonden om de nacht in liefde door te brengen: het graf van Nekrotzar. In de opera is de vrouwelijke chef van de Geheime Politieke Politie een coloratuursopraan. Drie van haar coloratuuraria’s zijn door Elgar Howarth bewerkt voor coloratuur en ensemble en er bestaat ook een versie voor trompet en ensemble. Howarth dirigeerde de première van de opera in Stockholm in 1978. De tekst van de Mysteries is nonsensicaal, op enkele woorden na en Ligeti beschouwt dit dan ook als een voortzetting van het idee van zijn Aventures en Nouvelles
Aventures.
Tijd en plaats van het gebeuren :
György Ligeti, Le Grand Macabre
Di 24, do 26, vrij 27, di 31 maart, wo 1, do 2 en zat 4 april 2009, telkens om 20.00 u (Inleidingen om 19.30 u )
Zon 29 maart en zon 5 april 2009, telkens om 15.00 u (Inleidingen om 14.30 u )
De Munt
Munt
1000 Brussel
Meer info : www.demunt.be en www.arsmusica.be
Bron : tekst Yves Knockaert voor deSingel, mei 2003
Extra :
György Ligeti : www.gyoergy-ligeti.de en www.arsmusica.be
Györgi Ligeti (1923 – 2006): emotioneel scepticus, Jan de Kruijff op www.musicalifeiten.nl, juni 2006
Elders op Oorgetuige :
Ars Musica Liège : Ligeti, Dusapin en Mantovani, 16/03/2009
Gevlamde zijde uit verre streken : Brussels Philarmonic brengt Webern, Parra, Ligeti en vader en zoon Pousseur in Flagey, 13/03/2009
Ars Musica viert twintigste verjaardag, 7/03/2009
Bekijk alvast dit fragment uit György Ligeti’s Le Grand Macabre (Repetitie Theater Bremen, september 2007)
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=l09Pc45G0bI&w=425&h=344]