Met verdriet en lijden, gemis en onvermogen, ballingschap, ontheemding en ontreddering worden we elke dag geconfronteerd. Door de eeuwen heen, in noord en zuid, oost en west, heeft dit veelkoppige lijden zijn neerslag gevonden in kunst, zeker in muziek. In de passieweek wil Muziekcentrum De Bijloke even stil staan bij dit universele thema.
Een lamentatieweek presenteren, het is een thema waar je alle kanten mee uit kunt. Historisch oud tot splinternieuw, zuiver vocaal, maar ook zuiver instrumentaal of gemengd. De Bijloke presenteert in hoofdzaak repertoires die door de eeuwen heen ontstaan zijn in de schoot van de Christelijke cultuur, waarbij naast christelijk geïnspireerde muziek uit het westen ook de bakermat van dat christendom – het midden-oosten – voor ogen staat. Maar er is meer dan dat: het hele Muziekcentrum De Bijloke zal de Lamentatiesfeer uitstralen, niet alleen door de concerten maar ook door klankinstallaties, video en film, kleur en fotografie. Bovendien gooien ze er de hele dag de deur open en kan je ook culinair genieten. Tijdens de paasvakantie is er ook lamentatie voor kinderen.
Lijden en verdriet in muziek, maar ook stilte en ingetogenheid. Dat is het uitgangspunt van de lamentatieweek in De Bijloke: een week lang muziek in het teken van de Goede Week. Het is een ontdekkingstocht langs klaagzangen uit westerse en niet-westerse culturen, zoals christelijke lamentaties uit het Midden-Oosten, flamenco-saetas uit Andalucia en Corsicaanse processieliederen. Klassiekers op het programma zijn Leçons de Ténèbres van Couperin en De Zeven Laatste Woorden Van Christus aan het Kruis van Haydn. Ook hedendaagse lamentaties komen ruim aan bod: de Judaspassie van Dominique Pauwels en het hedendaagse ‘Plainte‘ van Filip Rathé en het Spectra Ensemble, dat een dubbelconcert brengt met het jonge Nadar Ensemble.
Hedendaags Muziektheater : Judaspassie van Dominique Pauwels, Pieter De Buysser & Inne Goris – wo 1/04 om 21.00 u
Begin april 2006 werd in Washington het evangelie van Judas openbaar gemaakt, dat “het geheime relaas” bevat “van een openbaring uitgesproken door Jezus in een tweegesprek met Judas Iscariot”. Het evangelie van Judas maakt deel uit van de 66 pagina’s tellende Codex Tchacos. De codex is in het Koptisch (taal die werd gesproken door de christelijke Egyptenaren) opgesteld en wordt gedateerd rond 320 na Christus. Het oorspronkelijke evangelie van Judas werd in het Grieks geschreven en dateert uit de tweede eeuw na Christus, maar van dat werk werd niets teruggevonden. Toen Dominique Pauwels de vertaling van het evangelie onder ogen kreeg, stootte hij op vele problemen. Het evangelie van Judas is eerder een verzameling spreuken en gnostische speculaties dan een relaas, en het lijdensverhaal van Jezus komt niet aan bod. Omdat het evangelie van Judas als dusdanig Pauwels’ verwachtingen niet helemaal inloste, deed hij beroep op auteur Pieter De Buysser om de gaten op te vullen en een libretto voor de Judaspassie te schrijven.
Aan de Passie nemen een koor, solisten en een orkest deel, zoals in de klassieke Passie. Het koor in de Judaspassie krijgt de rol van Het meer van Galilei en wordt virtueel gemaakt: de stemmen van de zangers van Collegium Vocale Gent klinken door een grote installatie van speakers. Daarnaast zijn er vijf solisten, een acteur en een orkest live aanwezig. Het orkest bestaat uit veertien strijkers van B’rock, aangevuld met elektronica. Het personage van Judas wordt vertolkt door basbariton Romain Bischoff, dat van Jezus door mezzosopraan Bonita Hyman. De laatste paus, De eerste ongelovig gelovige en De Stiltezanger van tegenwoordig worden gebracht door twee jongens en een meisje van het Kinderkoor van de Vlaamse Opera. De Marokkaanse acteur Kadi Abdelmalek neemt de rol van De Evangelist voor zijn rekening. Hij becommentarieert – in het Arabisch – de gebeurtenissen. De partijen van Judas en Jezus zijn in het Hebreeuws. Het koor en de Drievuldigheid zingen in het Engels.
Website : www.lod.be
Lamentatie in de 20ste en 21ste eeuw – za 4/04 om 20.00 u
Nadar o.l.v. Daan Janssens : Jong Talent / Spectra Ensemble o.l.v. Filip Rathé : Plainte
Nadar vertrekt van Ruins, een compositie van Annelies Van Parys uit 2006 en geschreven in opdracht van Muziekcentrum De Bijloke. Voor deze compositie gebruikte Annelies Van Parys teksten van overlevenden van de Tweede Wereldoorlog, die geconfronteerd werden met volledig vernielde steden (smoking vestiges, nothing is left…).
De compositie van Van Parys wordt geconfronteerd met drie creaties van jonge Belgische en Nederlandse componisten: Fabian Coomans, Evert Bogaert en Tomas Hendriks. Deze laatste is ook actief als filmmaker. Voor dit project nodigde Nadar hem uit om zijn twee artistieke kanten te ontplooien: zijn compositie Monologue een muzikaal discours dat zichzelf constant tegenspreekt, melodieflarden worden nooit ontwikkeld, de muziek is wispelturig, nooit eenduidig, en verandert constant van richting – gaat in première, en Tomas Hendriks ontwerpt een beeldend contrapunt voor het volledige concert.
Verder is er ook de creatie van Sans Titre, de nieuwe compositie van de jonge Waalse componist Fabian Coomans. Coomans schreef een duidelijk theatrale compositie over communicatie. Communicatie tussen de musici onderling, en communicatie tussen muzikanten en dirigent.
Tenslotte is er ook de creatie van een compositie voor piano en klein ensemble van de jonge Gentse componist Evert Bogaert. Bogaert schrijft muziek die gekenmerkt wordt door drive en snelheid, energie en een nooit stoppende vooruitgang.
Zoals vermeld wordt het concert begeleid door een film van Tomas Hendriks. De film brengt het programma samen. Het biedt een veld waarin de muziek zich kan visualiseren. Een abstract aftasten van texturen, van vormen meer dan hekenbare patronen. Dit duidelijk in de lijn van de vier composities die nooit hun volledige zelf kunnen tonen. Het luisteren naar muziek is immers steeds maar het luisteren naar een deel van het af te leggen parcours.
Ook het Spectra Ensemble vult het thema lamentatie heel verscheiden in. Nature Morte is een elegie op de teloorgang van de natuur van Hans Roels (1971), hier en nu. Langzaam overspoelt de zee de begraafplaatsen aan de westkust van het Deense Noord-Jutland, voorheen veilig in het binnenland geborgen. Langs de Deserted Churchyards van Bent Sørensen (1957) trekt een verstilde begrafenisstoet voorbij. Een Funeral Procession (Bent Sørensen ) als afscheid en daarna de klaagzang voor een anoniem verlies, een Planctus van Jean-Luc Fafchamps uit een duister verleden. Redemption, a sweet lament… van Geert Logghe brengt echter de lang verhoopte verlossing. Slechts in de verte weerklinkt een zacht nazinderend lamento.
Websites : www.spectraensemble.com en www.nadarensemble.be
Tijd en plaats
van het gebeuren :
Lamentatieweek
Van dinsdag 31 maart tot en met zondag 5 april 2009
Muziekcentrum De Bijloke
Jozef Kluyskensstraat 2
9000 Gent
Het volledige programma en alle verdere info vind je op www.bijloke.be
Extra :
Dominique Pauwels op www.matrix-new-music.be en www.lod.be
Annelies Van Parys : www.anneliesvanparys.be , anneliesvanparys.spaces.live.com en www.matrix-new-music.be
Hans Roels : www.hansroels.be en www.muziekcentrum.be
Bent Sørensen : www.bentsorensen.net en www.ewh.dk
Jean-Luc Fafchamps op www.compositeurs.be en www.arsmusica.be
Geert Logghe op www.matrix-new-music.be
Elders op Oorgetuige :
Judaspassie : apologie van de zwakke menselijkheid, 3/03/2009