Liquid Room is een concert dat de allure van een rockfestival heeft: er wordt gemusiceerd op drie plateaus, urenlang, zonder onderbreking, en je loopt in en uit zoals het u uitkomt. In dit muzikale continuüm hoort u werk van de Argentijns-Franse pionier van de micromontage en microsound Horacio Vaggione (1943), de New-Yorkse postminimaliste Lois V. Vierk (1951), de Duitser Helmut Oehring (1961), de Fransman François Sarhan (1972), de jonge Belgische componist Cédric Dambrain (1979), de Italiaan Fausto Romitelli (1963-2004), de Franse spectralisten Tristan Murail (1947) en Hugues Dufourt (1943) en de Oostenrijkse Eva Reiter (1976). Dat alles wordt aangevuld met soundscapes en improvisaties.
Liquid Room zet het Nuove Sincronie-experiment verder dat Fausto Romitelli en Riccardo Nova gestart zijn in Milaan: nieuwe muziek in de setting van rockfestival of als in een lange nacht vol elektronische improvisaties. Het publiek komt en gaat wanneer het wil, staat recht, kan iets drinken bij de bar, en intussen speelt de muziek ononderbroken door: in en out. Spontane creatie (remix, improvisatie) in confrontatie met zuivere composities, passief horen en geconcentreerd luisteren lopen door elkaar totdat onvermijdelijk de grenzen vervagen. Hieronder volgt een mogelijk parcours doorheen die vloeibare tijd.
Ablauf van Magnus Lindberg uit 1988 markeert het einde van zijn harde periode (machinaal serialisme en de energie van punk). Het werk is bedoeld voor concerten in open lucht, inhuldigingen, vernissages: een fanfare voor basklarinet en twee grote trommels.
Cayabyab van Helmut Oehring uit 1998. Deze componist belandt als bij toeval op het mijnenveld van de moderne muziek en is sindsdien berucht voor zijn ‘art brut’. Bizarre en complexe partituren geïnjecteerd met kinderlijke verbeelding, gesluierd in een waas van geheimzinnig snobisme, als we zijn eigen woorden mogen geloven: “”Wat voor muziek maak ik? Somber, morbide, dramatisch, chirurgisch, hard, schizofreen, ontspoord, gebroken, krankzinnig, androgyn, geankerd in de realiteit van een nachtmerrie. Bijna elke keer als ik een werk af heb, denk ik “Dat was mijn laatste”. De muzikanten zeggen vaak precies hetzelfde. Cayabyab werd geschreven voor basklarinet, gitaar en vibrafoon en wordt tijdens dit concert geremixed door François Sarhan en Matthieu Metzger. Later op de avond delen diezelfde Sarhan en Metzger een van de drie podia in een Carte Blanche. Beide zijn componist en nemen respectievelijk plaats aan de laptop en de saxofoon.
Om bij François Sarhan te blijven: Ictus herneemt gedeeltelijk l’Nfer, un point de détail, een eigenaardig monodrama dat zich liet inspireren door Zappa, religieus fanatisme, banale alledaagsheid en dat zes maanden geleden nog op het programma stond van het Kaaitheater. Met de allure van een radiopresentator die op de verkeerde afspraak is verschenen, vertelt de componist een vreemde anekdote die zich afspeelt tijdens de dag na de aanslagen in Londen. En dan begint de muziek, volgt hem op de voet, haalt hem in, zoekt een harmonie met de tekst. Van op zijn draagbare computer lanceert Sarhan jingles die de stroom van woord en klank onderbreken of tegen de plot ingaan.
In Memoriam van de jonge Brusselaar Cédric Dambrain is een hommage aan Fausto Romitelli, die overleed in juni 2004 na een slepende ziekte. De trompettist maakt hier gebruik van een speciale demper oorspronkelijk bedoeld om thuis te studeren. Het onding neemt alle geluid weg en zet het om in een elektronisch signaal. Dat signaal stuurt Dambrain door een vervormer en een harmonizer (die het geluid naar ongekende hoogtes en laagtes slingert), zo dient hij de trompettist via zijn laptop van antwoord. Toen de Luikse kamermuziekklas van François Deppe het werk opvoerde in de Espace Senghor was het goed voor een ouderwetse controverse.
Dambrain ontwerpt voor deze avond een systeem van elektronische improvisaties bestuurd door joysticks. Uiteindelijk is er immers geen enkel toestel zo geschikt voor multicontrole als een gameconsole. Hij krijgt een kwartier lang vrij spel.
Seascape, geschreven in 1994 door Fausto Romitelli is een werk voor contrabasblokfluit, ook bekend als de ‘Paetzold’. Alles wordt ondergedompeld in een lange digitale reverb. Seascape klinkt statischer en minder agressief dan Romitelli’s andere composities en speelt met de ademhaling van de muzikant (een weerspiegeling van de beweging van de golven). Het muziekstuk benut bovendien ten volle de spectrale mogelijkheden van de Peatzold, die letterlijk en figuurlijk de meest adembenemende natuurlijke boventonen kan produceren.
L’Ile sonnante van Hugues Dufourt is een duet voor elektrische gitaar en percussie, geschreven in 1990. We weten dat de componisten van de spectrale school, die zich in de jaren ’70 verzamelden rond het ensemble l’Itinéraire, ook een sub-ensemble hadden opgericht: het EIEI (oftewel Ensemble d’Instruments Electroniques de l’Itinéraire) werd de plaats waar ze met de mogelijkheden van de popinstrumenten konden experimenteren, van synthesizers en gitaren tot effectenpedalen. Dufourt zal altijd een innige band bewaren met de elektrische gitaar.
Ook Tristan Murail maakte deel uit van het EIEI, een componist die er een punt van maakte om voor de titels van zijn werken te putten uit de B-literatuur. Veel liever Vampyr, Atlantys, Une dépression dans le continuum of Mach 2.5 dan Konfiguration IIIb. Het werk dat we vanavond te horen krijgen, heet Visions de la Cité Interdite en maakt gebruik van twee Yamaha DX7-synthesizers, instrumenten die bijzonder populair waren in de jaren ’80 en van nature spectraal zijn. De geluiden worden gegenereerd door de intermodulatie van sinuslijnen, waarvan de frequentie geregeld wordt volgens de opeenvolging van natuurlijke boventonen. Het werk dateert uit 1987, de technologie is sindsdien zo snel geëvolueerd dat we het werk vanavond brengen op antiquiteiten.
Red Shift van Lois V Vierk werd geschreven in 1989. Vierk, geboren in de Verenigde Staten in 1951, is de first lady van een Amerikaanse minimalistische school die zichzelf onder de noemer ‘totalistisch’ plaatst. Ze passen de graduele processen toe die ze erfden van Steve Reich binnen een esthetiek die troebeler van aard is en onder meer Oosterse invloeden, micro-intervallen, glissandi en irrationele ritmes integreert.
Horacio Vaggione werd geboren in Argentinië in 1943 en heeft vooral in Parijs gewerkt. Vaggione is een belangrijke figuur op het domein van granulaire synthese en micro-montage (de constructie van complexe geluiden op basis van geluidsfragmenten die niet langer duren dan een honderdste van een seconde, wat een ‘korrelige’ en dwarrelende textuur oplevert). Jean-Claude Risset schreef er het volgende over: “De muziek van Horacio Vaggione is zo levendig als kwik. (…) Verstuifd kristal, poeders van licht, muziek die gekenmerkt wordt door een soort broosheid, fonkelend en stralend, glinsterend en schitterend, onophoudelijk flikkerend (…)”. Ictus stelt Myr-S voor, in 1996 geschreven voor één cello en elektronische geluiden.
Tijdens Seascape zullen we al kennis gemaakt hebben met Eva Reiter, een Weense muzikante met voorliefde voor blokfluit en viola da gamba. Ze schrijft echter ook zelf muziek en daarvan krijgen we een voorbeeld met Alle Verbindungen gelten nur jetzt (‘Alle verbindingen zijn enkel nu geldig’), een werk v
oor paetzold, cello, percussie, elektrische gitaar en samples.
And last but not least : fluitist Michael Schmid zal de Ursonate voor stem van Kurt Schwitters brengen. Deze schilder, dichter en architect werd in 1887 geboren in Hannover, waar hij een soort dissidente afsplitsing van de dada-beweging in gang zette, Merz genaamd. Schwitters hield zich vooral bezig met collage, accumulatie en componeerde ook enkele grote klankgedichten. Daarvan is de Ursonate ongetwijfeld het rijkste op het vlak van klank en ritme. Michael Schmid brengt voor de gelegenheid zijn Kaoss Box mee, een soort loop machine die hem in staat stelt om de muziek live elektronisch onder handen te nemen. Schwitters sonate laat dan ook een geïmproviseerde cadens toe.
Programma :
- Magnus Lindberg (1958), Ablauf
- Helmut Oehring (1961), Cayabyab, geremixed door François Sarhan en Matthieu Metzger
- François Sarhan (1972) en Matthieu Metzger (1981) + Carte Blanche
- François Sarhan, l’Nfer, un point de détail
- Cédric Dambrain (1979), In Memoriam, een hommage aan Fausto Romitelli + Carte Blanche
- Fausto Romitelli (1963-2004), Seascape
- Hugues Dufourt (1943), L’Ile sonnante
- Tristan Murail (1947), Visions de la Cité Interdite
- Lois V Vierk (1951), Red Shift
- Horacio Vaggione (1943), Myr-S
- Eva Reiter (1976), Alle Verbindungen gelten nur jetzt
- Kurt Schwitters (1887-1948), Ursonate (uittreksel)
Tijd en plaats van het gebeuren :
Ictus: Liquid Room
Donderdag 2 april 2009 om 20.30 u
Kaaitheater
Sainctelettesquare 20
1000 Brussel
Meer info : www.kaaitheater.be, www.arsmusica.be en www.ictus.be
———————
Dinsdag 7 april 2009 om 20.00 u
Concertgebouw Brugge
’t Zand 34
8000 Brugge
Meer info : www.concertgebouw.be, www.arsmusica.been www.ictus.be
Extra :
Magnus Lindberg op en.wikipedia.org
Helmut Oehring : www.helmutoehring.de
Rotes Rauschen. Interview met Helmut Oehring, Andrea Thilo op www.zeit.de, 2008
François Sarhan : fsarhan.net
De musicus volgens de filosoof – een ontmoeting met Hugues Dufourt, Pierre Goldé op www.arsmusica.be, 1992
Gesprek met Hugues Dufourt, Bastien Gallet op www.arsmusica.be, 2002
Portret Hugues Dufourt op www.arsmusica.be
Hugues Dufourt op brahms.ircam.fr en www.henry-lemoine.com
Hugues Dufourt, ‘The Watery Star’ op Kwadratuur.be (met tijdelijke audio)
Fausto Romitelli op www.arsmusica.be en brahms.ircam.fr
Fausto Romitelli, ‘Hellucination 2/3: Risingril / Earpiercingbells’ en ‘An Index of Metals’ op Kwadratuur.be
Cédric Dambrain : www.cedricdambrain.net
Cédric Dambrain, ‘In Memoriam Fausto Romitelli’ op Kwadratuur.be (met tijdelijke audio)
Lois V. Vierk op en.wikipedia.org
Lois V Vierk, Speaking of Music at the Exploratorium in 1987 op www.archive.org, 23/04/1987
Tristan Murail op www.arsmusica.be en brahms.ircam.fr
Eva Reiter : www.echoraum.at/reiter.htm
Kurt Schwitters : www.kurt-schwitters.org
Kurt Schwitters’ Ursonate op UbuWeb Sound
Elders op Oorgetuige :
Gitarist Yaron Deutsch brengt concert vol contrasten in Flagey, 24/03/2009
Hugues Dufourt & Mark Andre : akoestische bliksemschichten en luchtspiegelingen, 12/03/2009
Erewhon : dromerige, duistere symfonie voor 150 slagwerkers, 7/03/2009
Ars Musica viert twintigste verjaardag, 7/03/2009
Champ d’Action & Slagwerkgroep Den Haag eerste hoogtepunt van het voorjaarsseizoen van de Nieuwe Reeks, 14/02/2009
L’Nfer mixt Frank Zappa & Benedictus XVI, 15/12/2008
Sax- en strijkkwartet openbaren mysterieuze wereld van Helmut Oehring, 15/01/2008
Feest van de Muziek : Arne Deforce & Cédric Dambrain, 20/06/2007
Elektronik! : elektronische muziek in de schijnwerpers, 20/03/2007
Lindberg & Karttunen : twee coyotes en een Europese creatie, 10/09/2006