Op 25 augustus 2009 werd de toonaangevende, Vlaamse componist Luc Brewaeys 50 jaar. Voor Champ d’Action de ideale gelegenheid om een verjaardagsconcert samen te stellen met karakteristieke ensemble- en solostukken van de componist: Oban, Painted Pyramids, Les méandres de la mémoire, het lang als onuitvoerbaar bestempelde Si sentiva un po’ stanco voor trompetsolo en het accordeon solostuk Il fiume del tempo passava passeren de revue. Kers op de taart is ongetwijfeld de wereldcreatie van Black rock unfolding, het nieuwe stuk dat Brewaeys schreef voor cellist Arne Deforce. De elektronica werden uitgewerkt door Studio Champ d’Action. Met BREWAEYS 50 wenst Champ d’Action hulde te brengen aan een van zijn belangrijkste founding fathers en misschien wel de grootste hedendaagse componist uit onze contreien.
Luc Brewaeys (°1959) studeerde compositie bij André Laporte in Brussel, bij Franco Donatoni in Siena (Italië) en bij Brian Ferneyhough in Darmstadt (Duitsland). Van 1980 tot ’84 had hij regelmatige contacten met Iannis Xenakis in Parijs. Hij is ook dirigent en pianist, en werkt sinds 1985 als muziekregisseur bij de VRT-Radio. Hij kreeg verschillende prijzen en onderscheidingen. Luc Brewaeys kreeg veel opdrachten, zowel in België als in het buitenland. Zijn oeuvre omvat onder andere 8 symfonieën, 2 strijkkwartetten, werken voor een kamermuziekbezetting en solowerken, electro-akoestische (en gemengde) werken alsook de kameropera Antigone. Zijn muziek kan het best omschreven worden als ‘spectraal symfonisch’ met (voornamelijk in recentere werken) lyrische accenten.
Brewaeys voorziet zijn werken bijna altijd van zeer ongewone titels, waarvan de recente werken genoemd naar single malt whisky’s een goed voorbeeld zijn. Brewaeys behoort met zijn 8 symfonieën duidelijk tot het uitstervende ras van de grote symfonici. Hoewel dit genre door avant-gardisten reeds lang dood gewaand was, slaagt hij erin wezenlijk Nieuwe Muziek te schrijven in dit verouderde genre, niet in het minst door de volstrekt persoonlijke manier waarop hij het orkest hanteert. Sinds de fimmuziek voor Het raadsel van de Sfinks (1983) stoelen de composities van Brewaeys op het principe van de zogenaamde “spectrale muziek”. Van de werken van voor 1983 zijn er slechts twee bewaard gebleven: Parametric Permutations voor fagot solo (1982) en Trajet voor piano (1982), ringmodulator en 11 instrumenten. Deze werken staan nog met een voet in de post-seriële traditie, hoewel Trajet, door de grote aandacht voor klankkleur en de sterke harmonische homogeniteit, al duidelijk vooruitwijst naar de latere spectrale werken.
Het spectralisme vindt zijn oorsprong bij een aantal Franse componisten uit de jaren ’70, waarvan de belangrijkste exponenten Tristan Murail, Gerard Grisey, Hugues Dufourt en Kaija Saariaho zijn. Deze componisten nemen de boventoonspectra van klanken als uitgangspunt voor de constructie van hun akkoorden. Hierdoor menen zij de grens tussen klankkleur en harmonie (theoretisch) te kunnen laten vervagen. Sinds zijn contacten met Murail maakt ook Brewaeys steevast gebruik van de spectrale techniek. Dit heeft zowel invloed op de harmonie en de melodievoering, als op de instrumentatie. De harmonie is redelijk statisch en zeer homogeen. Een grondtoon wordt immers langdurig aangehouden om stelselmatig spectraal “ingekleurd” te worden. Ook binnen de limieten van één harmonisch spectrum is er echter voldoende plaats voor een zeer subtiele harmonische verfijning. Brewaeys’ zin voor klankkleur komt bovendien in een statische harmonische omgeving zeer goed tot zijn recht. De coherentie van zijn werken wordt volgens Brewaeys gegarandeerd door de uiterst tonale relatie tussen de grondtonen, ook en vooral wanneer complexe en dissonante akkoorden gebruikt worden. Ook de melodie wordt bij Brewaeys uit de boventoonspectra afgeleid. Hij maakt hierbij vooral gebruik van het register van boventonen 8 tot 16, dat uit grote en kleine secundes bestaan. De boventonen hoger dan 16 zijn “microtonen”, die Brewaeys eerder als kleurelementen gebruikt dan als zelfstandige melodische graden. Ook de specifieke instrumentatie is vaak te verklaren vanuit de spectrale werkwijze. Denken we maar aan het veelvuldige gebruik van “multiphonics” of van live-electronics, waarbij door middel van de computer het boventoonspectrum van de instrumenten “in real time” vervormd wordt.
De term “spectralisme” dekt als typering voor de muziek van Brewaeys echter niet volledig de lading. Men mag zeker niet voorbij gaan aan het exuberante, spectaculaire karakter van Brewaeys’ muziek, die opvalt door haar retorische en theatrale schrijfwijze. Onmiddellijk springen de reusachtige bezettingen, de ongewone instrumenten en speeltechnieken, het spectaculaire gebruik van de ruimte en de bloedstollende climaxen in het oog. Wat de onorthodoxe speeltechnieken (toonloos blazen, scratching sound, enz…) betreft heeft Brewaeys zelf gewezen op zijn grote bewondering voor Helmut Lachenmann, die steeds meer is afgestapt van het traditionele vocabularium en op zoek is gegaan naar nieuwe klanken. Als voorbeeld voor ongebruikelijke instrumenten dient hier slechts verwezen te worden naar de mazouttank, het flessenorgel, de kartonnen megafoons, de badkuip, de wasdarm en watergong. Er wordt steeds gestreefd naar een zo geïntegreerd mogelijke behandeling van deze instrumenten, die vooral gebruikt worden omwille van de totaal nieuwe klankwereld die ze teweeg brengen. Opvallend is ook de bijzonder fantasierijke en efficiënte manier waarop Brewaeys het slagwerk behandelt. We hoeven maar te denken aan het enorme en exotische slagwerkarsenaal van zijn vijfde symfonie, dat bestaat uit 120 instrumenten voor minstens 10 spelers. Dit werk bevat een scherzo voor maar liefst 16 pauken.
Naast deze extraverte trekjes valt de stringente mathematische tijdsconstructie van zijn werk des te meer op. Het enige aspect van een compositie dat Brewaeys op voorhand in een schets ontwerpt is het tijdsverloop. Wat dus op voorhand vastligt zijn tijdsblokken die later van muziek voorzien worden. Niet zelden wordt hierbij gebruik gemaakt van de proportie van de gulden snede. Deze strenge opbouw staat nooit het expressieve karakter van deze werken in de weg, zij is er misschien zelfs voorwaarde voor. Deze muziek is en blijft immers het werk van een extravert theaterman.
Programma :
- Luc Brewaeys, Si sentiva un po’ stanco
- Luc Brewaeys, Les Méandres de la Mémoire
- Luc Brewaeys, Il fiume del tempo passava…
- Luc Brewaeys, OBAN
- Luc Brewaeys, Black Rock Unfolding
- Luc Brewaeys, Painted Pyramids
Tijd en plaats van het gebeuren :
Champ d’Action : Luc Brewaeys 50
Zaterdag 7 november 2009 om 21.00 u (rondetafelgesprek met Luc Brewaeys & Mark Delaere om 20.15 u)
AMUZ
Kammenstraat 81
2000 Antwerpen
Meer info : www.amuz.be
———————–
Vrijdag 13 november 2009 om 20.15 u
Handelsbeurs
Kouter 29
9000 Gent
Meer info : www.handelsbeurs.be
———————–
Zaterdag 21 november 2009 om 20.00 u
Konink
lijk Conservatorium Brussel
Regentschapsstraat 30
1000 Brussel
Meer info : www.bozar.be en www.champdaction.be
Bron : teksten Koen Renders, Jan Vandenhouwe en Rebecca Diependaele voor MATRIX
Extra :
Luc Brewaeys : www.lucbrewaeys.com en www.matrix-new-music.be
Aankondiging: Luc Brewaeys 50, Koen Van Meel op Kwadratuur.be, 18/10/2009
Interview : Luc Brewaeys – Over goesting en zagemensen, Koen Van Meel op Kwadratuur.be, 1/11/2007
Luc Brewaeys, ‘Si sentiva un po’ stanco’ en ‘Les Méandres de la Mémoire‘ op Kadratuur.be (met tijdelijke audio)
Elders op Oorgetuige :
Bolero van het Afscheid : nieuwste productie van Jeugd en Muziek Vlaanderen in première, 28/10/2008
Componistenportretten : Luc Brewaeys en Guus Janssen, 13/11/2007
Champ d’action sluit Dag van de Nieuwe Muziek af, 6/07/2007
Wereldpremière opera Luc Brewaeys in combinatie met Offenbach, 4/02/2007
De derde editie van Playground brengt opnieuw een reeks voorstellingen, projecten en installaties samen van beeldende kunstenaars, theatermakers en choreografen met een aparte kijk op onze hedendaagse samenleving. Kunstenaars die hun artistieke praktijk niet langer in de traditionele disciplines situeren en die media als performance, installatie, film en interactief werk combineren.
Jerome Rothenberg is sedert de jaren vijftig aktief als schrijver, dichter, anthologist en vertaler. Hij is ook bekend als een adembenemend performer. Zijn gedichten dienen eerder gehoord dan gelezen te worden. Zijn werk ademt eruditie uit, gecombineerd met ongebreidelde humor en een niet aflatende frisheid. Op deze voorstelling deelt hij het podium met de minimalistische pianist Charlemagne Palestine.
In het weekeinde van 23 tot 25 oktober vond de tiende editie van het festival voor actuele kunstmuziek Transit plaats in de gebouwen van het Leuvense culturele centrum Stuk. Het was dus eigenlijk een feesteditie, maar geheel naar de bescheiden aard van het festival lieten ze de gebruikelijke promotionele toeters en bellen nagenoeg volledig achterwege. Niettemin was het een feest door de intrinsieke gulheid van het festival, door de muzikale programmatie en door de gebalde presentatie en goede omkadering ervan.
Maar laten we alles in perspectief houden, Transit is en blijft een klein festival. Klein qua opzet – het duurt één avond en twee dagen – en klein qua middelen. Maar roeien met de riemen die je hebt hoeft niet noodzakelijk een beperking te zijn. Het enige relatief groots opgezette concert was het openingsconcert met een relatief grote bezetting. Het was een beetje een buitenbeentje op het festival, maar dat had vooral met buitenmuzikale redenen te maken: dit concert was een samenwerking tussen Transit, Ictus Ensemble, BBC Radio 3, Huddersfield Contemporary Music Festival en het nieuwe Leuvense museum M dat luisterrijk opende met een tentoonstelling van Rogier van der Weyden. 
Zaterdag begon met een concert van de saxofonist Marcus Weiss en de pianiste Yukiko Sugawara. Zoals alle andere concerten op Transit had dit concert een zeer gevarieerd programma. Het begon met ‘Verfremdung/Entfremdung‘ (2002/2007) van Olga Neuwirth (°1968). Dit stuk is oorspronkelijk voor piano, fluit en tape geschreven. De tape bevat dan ook fluitklanken die strikt gechronometreerd zijn en elektronisch gemanipuleerd in functie van de liveklanken van de fluit tijdens de uitvoering. Vreemd genoeg heeft Neuwirth bij haar herwerking van het stuk voor saxofoon haar tape ongemoeid gelaten. Dat leidde soms tot een wat verwarrend klankbeeld, want fluit en saxofoon hebben uiteraard niet dezelfde sonoriteit. Niettemin blijft het een sterk stuk. 
Zaterdag werd afgesloten met een pianorecital door Frederik Croene. En dat was een groot succes. Het was lang geleden dat ik nog zoveel mensen – het grote auditorium zat afgeladen vol – zo opgeruimd en blijgemutst een concertzaal heb zien verlaten. Nochtans bracht Croene een vrij radicaal en allerminst vanzelfsprekend programma. Bij het binnenkomen van de zaal kreeg je al een indruk van het theatrale aspect dat het concert zeker had. Er stonden drie piano’s op het podium, het is te zeggen een buffetpiano, een vleugel en de restanten van een piano. Nu ken ik het repertoire van Croene en wist ik dus wel wat ik zo ongeveer te verwachten had, maar voor de anderen moet dat toch een vreemde aanblik gegeven hebben. De toon was gezet. 
De laatste dag van het festival begon met het elektronisch werk ‘Die Klavierübung‘ (2009) van Steven Kazuo Takasugi (°1960). Er is op dit concert geen sprake van een piano of pianist, laat staan dat het een übung is. Het is immers een loutere samplecompositie. Nu zijn deze samples wel nagenoeg allemaal afkomstig van pianoklanken. Honderden samples moeten dat zijn. Wat opviel is dat hij vele samples amper elektronisch manipuleerde, waardoor dat idee van de piano natuurlijk wel nog sterk aanwezig was. Wat moeilijker was, was dat het vaak leek alsof hij al die samples tegelijkertijd liet horen, met een overvloed aan prikkels tot gevolg. Drie kwartier lang. Tegen een behoorlijk hoog volume. Iedereen leek dan ook behoorlijk murw toen we de zaal verlieten. Jammer, want zijn benadering van de verhouding tussen de sterk cultureel gebonden klankreferentie van de piano en de grammatica van omgaan met klanken binnen de elektronische muziek intrigeerde bij momenten sterk. Wat ik niet begreep was dat er zogezegd spatialisering was door het plaatsen van acht luidsprekers verspreid over de ruimte, terwijl het stuk gewoon in stereo werd afgespeeld. 
Nadien was het tijd voor een auditief rustpunt, en dat kregen we ook met ‘A Romantic Environment‘ (2009) van Thomas Smetryns (°1977). Dit stuk kadert in het jaarlijks weerkerend educatief project dat Transit aanbiedt in samenwerking met academies uit de buurt. Een componist wordt gevraagd om een stuk te schrijven voor jonge, vaak beginnende studenten. De afgelopen jaren kwam dat er in de praktijk soms op neer dat er een vrij kinderachtig stuk geschreven werd dat gelardeerd werd met een aantal hedendaagserige effectjes, die dan nog vaak door de leerkrachten werden uitgevoerd. Het werk van Smetryns mag een absolute trendbreuk heten, die hopelijk tot navolging strekt. Hij schreef werkelijk een autonome compositie, zonder artistieke toegift omdat het ‘maar’ om een educatief project is. Uiteraard hield hij rekening met de technische beperkingen van de uitvoerders, maar de lat lag niettemin erg hoog. Smetryns vertrok van teksten van Heine en Goethe en een schilderij van Adrian Richter. Romantiek ten top, dus. Tenminste qua uitgangspunt. Idiomatisch was dit actueel, en lag het geheel binnen het universum van Smetryns. Door het nadrukkelijk gebruik van de teksten, lang de klemtoon van de compositie uiteraard op zang. Hij liet dan ook nagenoeg alle uitvoerders benevens hun instrument bespelen afwisselend ook zingen. Het stuk had een mooie opbouwende structuur en eindigde in een heel broos, moeilijke maar ontroerende samenzang. 
Het laatste concert dat ik hoorde was met de violiste Julie-Anne Derome en cellist Gabriel Prynn. Zij vormden vroeger met pianist André Ristic het onvolprezen Trio Fibonacci, dat eerder op Transit te gast was. Een aantal jaar geleden verliet Ristic het trio, maar blijven de twee resterende leden samen de boer op trekken. Gelukkig maar, want het zijn zeer goede uitvoerders, dat bleek ook nu weer.
Het is zover: ‘Neither From Nor Towards…‘ wordt op 3 november 2009 aan pers en publiek voorgesteld! De CD bevat uitgelezen werk van tal van Amerikaanse componisten die meermaals met Thelema Trio samenwerkten. Verder prijkt er een prachtig solowerk van onze klarinettist Marco Antonio Mazzini op het schijfje. De volledige tracklist kan je reeds bekijken op de website 
In het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten klinkt zaterdagavond Music for Eighteen Musicians van Steve Reich, een monument van de afgelopen vijftig jaar. Met dit van begin tot eind fascinerende werk ontsnapte het minimalisme aan het getto van de underground. Niemand minder dan Ictus, met ter zake heel wat ervaring, geeft het ritme aan in het gezelschap van Synergy Vocals, door Reich zelf aanbevolen!
Authentiek of traditioneel, historisch of modern, oude of nieuwe instrumenten? Uitvoerders van de muziek van ‘monstre sacré’ J.S.Bach zijn al geruime tijd in de ban van deze dilemma’s. Ook Het Collectief wil zijn antwoord formuleren op deze vragen. De groep maakt een kleurrijke reconstructie van het Musikalische Opfer, waarbij de instrumentale en stilistische verworvenheden van de 19de-, 20ste- en 21ste eeuwse muziek niet worden geschuwd. Het resultaat is een bruisend actuele en verfrissende uitvoering van dit Magnum Opus. Het Collectief gaat op zoek naar een nieuwe esthetiek, zonder zijn eigen smaak te verloochenen en met een groot respect voor de partituur. Kortom, Het Collectief wil op zijn manier ‘authentiek’ zijn.
Een project rond het Requiem van Nils Lindbergh: deze componist combineerde jazz met Zweedse folk en Gregoriaanse harmonieën, en creëerde een donker en zwaarmoedig (maar wondermooi!) requiem voor de ongewone combinatie big band en koor.
![Bl!ndman [new strings]](http://oorgetuige.be/wp-content/uploads/2018/06/7dde7-dyn008_original_250_118_jpeg__e1bd90d61204c29bc2e39b77326691ab.jpg "Bl!ndman [new strings]")
Aan de hand van een gemengd repertoire (voornamelijk oude muziek en hedendaagse muziek) zet het Ensemble Bl!ndman bepaalde subversieve artistieke concepten om in muziek. Ze begonnen als saxofoonkwartet, en werden op initiatief van Eric Sleichim een collectief in 2005. Daar ondersteunen en vormen ze andere kwartetten – Bl!ndman [strings] [vox] [drums] en het gloednieuwe [New Strings] – om projecten op poten te zetten in verschillende vormen en bezettingen om hun repertoire nog verder open te trekken.
BL!NDMAN (4×4) Vox is een jong vocaal kwartet dat op regelmatige basis samenwerkt met de andere kwartetten van het BL!NDMAN-collectief. Het vocaal kwartet wil nieuwe programma’s ontwikkelen waarin oude en nieuwe muziek wordt samengesmolten tot een nieuw artistiek concept. De zangers willen daarbij een eigen klank ontwikkelen. Zij streven ernaar om de menselijke stem, de beweging, de belichting, de versterking, het gebruik van de ruimte op een bloeiende en creatieve manier te laten kristaliseren in een sfeervolle en vernieuwende productie