HPSCHD van
John Cage is een spectaculair concert voor klavecimbels, elektronica en film waarbij het toeval een grote rol speelt en je als luisteraar je eigen klankenparcours bepaalt. Het publiek wordt uitgenodigd een wandeling te maken doorheen het klankenbos van tien eigenzinnig spelende klavecimbels her en der verspreid op het podium van de grote concertzaal van het Concertgebouw Brugge. Voor één keer vragen we je om je gsm niet uit te zetten. De documentaire
Technocalyps van
Frank Theys trakteert je op verrassende beelden over het “einde van de mens als intelligentste wezen op aarde”.
De Nederlands componist en musicoloog Leo Samama over HPSCHD : “Een componist die zich op een opmerkelijke manier met de muziek van Mozart heeft bezig gehouden is de Amerikaan John Cage (1912-1992), met name in HPSCHD (1967-1969), voor een tot zeven klavecimbels (deels live deels via een bandopname uit te voeren) en een tot eenenvijftig door computers gegenereerde geluidsbanden. In HPSCHD zijn namelijk duidelijk omschreven composities uit de pianoliteratuur verwerkt, of fragmenten daarvan, waaronder enkele van Mozart.
Het gaat hier om een selecties uit enkele Pianosonates van Mozart, de Sonate in f ‘Appassionata’, opus 57 van Beethoven, de Prelude in d, opus 28:4 van Chopin, ‘Reconaissance’ uit Carnaval van Schumann, The Banjo van Gottschalk, de Three-page Sonata van Ives, Klavierstück Opus 11:1 van Schönberg, de Sonatina seconda van Busoni, Sonata No.5 van Hiller en Winter Music van Cage zelf.
De gevolgde werkwijze bij het samenstellen van de partituur is geheel gebaseerd op de I Tjing met een computersimulatie van het manipuleren van dobbelstenen. Dit laatste is ontleend aan een dobbelstenenspel waarmee walsen gemaakt kunnen worden en dat aan Mozart wordt toegeschreven (KV Anh. C 30.01) en aan het meer bekende Musikalisches Würfelspiel (KV Anh.294d) van Mozart. De zeven klavecimbelpartijen, waarvan van een tot zeven live uitgevoerd kunnen worden, bestaan uit zeven zelfstandige composities (Solos I-VII).
Solo I is gebaseerd op de zelfde formules als de eenenvijftig geluidsbanden. Solo II bestaat uit Mozarts dobbelstenenspel. Solo III-VI gaan steeds van dit dobbelstenenspel van Mozart uit, maar gaandeweg wordt ander materiaal ingevoegd, telkens geselecteerd met behulp van dobbelstenen. In Solo III zijn dat passages uit klaviersonates van Mozart, in Solo IV hetzelfde maar de twee balken onafhankelijk van elkaar, in Solo V en VI hetzelfde als in de vorige twee, maar nu met de muziek van de overige genoemde componisten. Solo VII, tenslotte, bestaat uit een of meer stukken naar keuze van Mozart, die tezamen twintig minuten duren.
De geluidsbanden zijn geheel samengesteld uit door de computer gegenereerde klanken, deels imitaties van klavecimbelklanken, en zowel horizontaal, in de tijd, als verticaal (en ten aanzien van elk detail van hun klank, sequens, volume en dergelijke) op basis van de I Tjing bijeengebracht.
Kernpunt hier is het gebruik van antefacta die dusdanig zijn verwerkt, dat ze nauwelijks meer enige associatie oproepen met hun oorsprong. Deze antefacta zijn daardoor enkel vanuit hun functie in de doelcompositie, dus die van Cage, te begrijpen en in te kaderen. Zelfs wanneer plotseling momenten van herkenning optreden – een fenomeen dat zich in veel composities met antefacta aandient – hebben deze momenten door de wijze waarop het materiaal uit fragmenten is samengevoegd vrijwel geen andere betekenis dan die een herkenbare losse letter of groep letters bezit in een collage samengesteld uit krantensnippers. In wezen is hier dus gebruik van de muziek van Mozart gemaakt buiten elke betekenis van Mozarts muziek om. ” (*)
Tijd en plaats van het gebeuren :
HPSCHD
Woensdag 11 augustus 2010 om 11.30 u
Concertgebouw Brugge
’t Zand 34
8000 Brugge
Meer info : www.mafestival.be en www.concertgebouw.be
Video en Audio
John Cage op UbuWeb Film en UbuWeb Sound
John Cage op Youtube
Extra :
(*) : Mozart als onderwerp van référence en revérence, Leo Samama op www.leosamama.nl
John Cage : www.johncage.info
John Cage and LeJaren Hiller : HPSCHD, 1969, Stephen Husarik op www.jstor.org
John Cage, anarchie van de stilte, Lotte Devoeght op www.rektoverso.be
John Cage at Seventy: An Interview, Stephen Montague (1985) op UbuWeb Papers
John Cage Online : links compiled by Josh Ronsen
John Cage (1912 – 1992) : Goeroe of charlatan ?, Jan De Kruijff op www.musicalifeiten.nl
Elders op Oorgetuige :
MAfestival gaat op zoek naar oosterse invloeden in de westerse muziek, 28/02/2010
Beluister alvast het eerste deel van John Cage’s HPSCHD
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=SwFdx5ibEmY&w=480&h=385]
Het tweede deel kun je hier beluisteren