Na succesvolle voorstellingen in het buitenland komt de langverwachte Belgische première van ‘Doppelgänger’ naar de Theaterstudio voor een ‘deluxe’-versie op maat van deSingel. Binnen het concept ‘verdubbeling’ gebruikt Nadar muziek en beeldprojectie als evenwaardige elementen. De volledige scenische opbouw en de geleidelijke, haast gechoreografeerde transformatie ervan, zijn een essentieel onderdeel van de productie.
Opener is de visionaire stille film ‘L’Homme Orchestre’ van Georges Méliès, waarin een orkest wordt opgebouwd uit dubbelgangers van Méliès zelf. ‘Run Time Error’ is een experimenteel videowerk waarbij de jonge Deense componist en performer Simon Steen-Andersen de ruimte bespeelt als een muziekinstrument. Johannes Kreidler neemt Hegel als referentie in een werk voor negen instrumenten, audio en video. En tot slot is er ‘Generation Kill’ van Stefan Prins, een werk dat vier muzikanten confronteert met digitale versies van henzelf, terwijl ze door gamecontrollers worden bestuurd die allerhande confrontaties aangaan met de verschillende verschijningsvormen van de ‘echte’ performers. De werken van Kreidler en Prins werden gecreëerd op het festival van Donaueschingen met deSingel als coproducent.
Nadar Ensemble springt uitdagend om met de combinatie van het visuele en het auditieve – hier geen een-op-een relatie die blijft hangen in sfeerschepping. Nadar is dan ook niet aan zijn proefstuk toe. In oktober 2012 speelde het ensemble een concert in het kader van de befaamde Donaueschinger Tage für Neue Musik; een concert dat integraal opgenomen werd in de box van drie cd’s die het label Neos uit het festival trok. Alle stukken van Nadar beleefden tijdens het festival hun première en de helft ervan wordt hernomen voor Doppelgänger Deluxe: een programma waarin oog en oor afzonderlijk, maar vooral tezamen op de proef worden gesteld.
Drones
Een van de blikvangers van de avond is ongetwijfeld ‘Generation Kill’ van de Belgische componist Stefan Prins. Voor dit werk worden vier live muzikanten (percussie, elektrische gitaar, viool en cello) opgesteld achter transparante beeldschermen. Uit de speakers komt hun geluid en op het scherm wordt hun beeld geprojecteerd, echter niet zonder drastische manipulatie. Daarvoor zorgen vier andere muzikanten die elk de klank en het beeld van één van hun spelende collega’s met een gameconsole bewerken en versnipperd op de luisteraar-toeschouwer afvuren. Het resultaat is een desoriënterende en bevreemdende stroom van geluid waarin de klank van ‘klassieke’ instrumenten wordt verhakkeld tot messcherpe ‘glitch’ die zelfs in Donaueschingen niet onopgemerkt bleef. Schrijver en journalist Alex Ross (inderdaad, die van het bekroonde standaardwerk ‘The Rest is Noise’) noemde de uitvoering een van zijn momenten van 2012 en omschreef de performance op zijn blog als volgt: “As the composer intended, it was disturbingly difficult to tell what was real and what was virtual. The musicians were caught in temporal loops, as if Philip K. Dick had written a novel about chamber music. Instrumental timbres were distorted in the direction of glitchy noise, in the manner of much recent European music, but the extension of playing techniques achieved a kind of visceral precision.” Precies misschien wel, maar echt fijngevoelig kan het werk moeilijk genoemd worden. Niet verwonderlijk voor een compositie die ontstond na het bekijken van smartphone-filmpjes van de Arabische lente en ‘succesvolle’ bombardementen met drones in Irak.
Een ander werk dat Nadar in Donaueschingen creëerde en dat in deSingel hernomen wordt, is ‘Der ‘Weg der Verzweiflung’ (Hegel) ist der chromatische.’ van de Duitse componist Johannes Kreidler. Net als ‘Generation Kill’ is de compositie van Kreidler een audiovisueel werk, nu met door de computer gegenereerde geluiden, audio- en videosamples van een klassiek orkest of ongegeneerd ‘foute’ popmuziek en live spelende of playbackende muzikanten. Gevoelige pianozielen zullen het mogelijk even benauwd krijgen wanneer de pianist letterlijk met een hamer aan de slag gaat, maar ook de luisteraar die niet gevoelig is voor dit soort atypisch instrumentgebruik, wordt gedurende een kwartier van het kastje naar de muur getikt.
Irritatie
Ook in het werk van Michael Beil zijn audio en video onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als weinig anderen heeft Beil een heel eigen manier ontwikkeld om audio en video met elkaar te combineren. Dat hij daarbij kiest om de live spelende muzikant(en) te confronteren met hun eigen filmbeeld (inclusief zelfde kleding en kapsel) leidt bij een live vertoning tot uiterst verwarrende situaties. Zeker wanneer Beil de synchronisatie bewust in de war stuurt en de toeschouwer zelf maar moet beginnen puzzelen hoe de vork aan de steel zit. Niet voor niets moet echte kunst voor Beil ‘irriteren’, niet doen wat voor de hand ligt. Deze werkwijze leverde al audiovisuele pareltjes op als ‘Mach Sieben’, ‘Blackjack’ en ‘Doppel’, allemaal op YouTube te bewonderen. In deSingel zal het voor Nadar geschreven ‘Exit to Enter’ te horen en te zien zijn. Hierin trekt Beil meer dan ooit de speelse en plagerige kaart. Opnieuw lijkt de combinatie van beeld en geluid aanvankelijk te kloppen, maar geleidelijk aan moet de toeschouwer zijn eigen weg vinden (en verliezen) in het labyrint dat Beil en de uitvoerders met een brede grijns optrekken.
Choreografie
Op het programma staan verder twee werken van de Deense componist Simon Steen-Andersen, net als Prins en Kreidler een vaste waarde in het repertoire van het Nadar Ensemble. De partituren van ‘Study for String Instrument #1’ en ‘Study for String Instrument #3’ ogen alles behalve evident. In plaats van de gewenste noten te noteren, legde Steen-Andersen hier de ritmische beweging van de uitvoerder vast, waardoor de partituur meer weg heeft van een choreografie. Nadar werkte een bijzondere scenografie uit voor “Study #1” om het choreografische element extra in de verf te zetten. In ‘Study for String Instrument #3’, geschreven voor ‘prepared’ cello of gitaar, komt hier nog een video met eerder opgenomen beelden van de uitvoerende muzikant bij. Die beelden worden bij voorkeur pal en op ware grootte op de op het podium spelende muzikant geprojecteerd. Hierdoor wordt het procedé van de gelijklopende, uiteendrijvende en gespiegelde lagen niet alleen muzikaal, maar ook visueel duidelijk gemaakt. Het ene waaruit het vele ontstaat, is ook de werkwijze in ‘L’Homme Orchestre’ van Georges Méliès waarmee het programma van Doppelgänger Deluxe ingeleid wordt. In dit filmpje van nog geen twee minuten uit 1900 splitst één personage, Méliès zelf als dirigent, op korte tijd in zes muzikanten om er later weer in te verdwijnen. Zes dubbelgangers dus, waarmee de affiche het bijvoegsel ‘Deluxe’ meer dan waard is.
Praktische info :
Nadar Ensemble : Doppelgänger Deluxe
Woensdag 28 januari 2014 om 20.00 u
deSingel – Antwerpen
Meer info : www.desingel.be en www.nadarensemble.be
Bron: Koen Van Meel in Gonzo (Cirkus), (Blog, 5 januari 2015)
Vijf concerten, vijf keer een ander klavier. Dat is de formule van Keys please! Wie dacht alles wat toetsen heeft al wel eens gehoord of gezien te hebben, moet beslist eens langskomen op 11 januari in het Concertgebouw Brugge. Uitzonderlijke instrumenten sieren het podium voor minstens vijf eeuwen Engelse klaviermuziek, van de hoekige melodieën aan het hof van Henry VIII tot aan de manische klokken in de muziek van Harisson Birtwistle.
Pianist Ralph van Raat schiet door de dampkring en neemt je mee op muzikale ruimtevaart, op zoek naar de harmonie der sferen. De theorie dat de harmonie van de kosmos in muziek te verklanken is, gaat terug tot Plato en Pythagoras, ervan overtuigd dat de ordening van de sterrenhemel, de aarde en muziek voortkomt uit dezelfde getallenverhouding. Nogal wat 20ste-eeuwse componisten hebben gepoogd de ongrijpbare kosmos in muziek te vatten. Skrjabin was gefascineerd door bijzondere lichtfenomenen aan de hemel. John Cage liet zich voor zijn ‘Etudes Australes’ inspireren door sterrenkaarten, waarbij hij de afstanden tussen de sterren omzette naar muziekintervallen. En met ‘Makrokosmos I-III’ creëerde George Crumb een eigen universum. Verder op het programma muziek van Bach, Debussy, Schumann en John Adams.
De Nederlandse harpiste van Koreaanse origine Lavinia Meijer bezit de gave om bestaande muziek naar haar hand te zetten. Het levert verrassende en onbekende invalshoeken van de harpmuziek op. Op haar Belgisch debuut in De Bijloke presenteert ze arrangementen van Erik Satie, Wim Mertens en bovenal Philip Glass. Minimalistische en atmosferische klanken, muziek waarbij je tot rust komt en wegdroomt. Haar cd-opname met muziek van Philip Glass kreeg in 2013 de Gouden Plaat voor klassieke muziek van de Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers. In april volgde een platina onderscheiding voor het album.